بارها به سعودي‌ها تذکر داده بودم مسير رمي جمرات نبايد بيش از ظرفيت زائر داشته باشد

چاپ
طراح و معمار مسيرهاي منا:
بارها به سعودي‌ها تذکر داده بودم مسير رمي جمرات نبايد بيش از ظرفيت زائر داشته باشد
خراسان - مورخ چهارشنبه 1394/07/08 شماره انتشار 19082

تيتر يک - دکتر "کيت استيل" طراح مسير هاي رمي جمرات و منا گفت: طراحي پل ها و مسيرهاي منتهي به منا هيچ ايرادي ندارد. مسيرها يک طرفه طراحي شده بودند نه دو طرفه.

هر سال به دليل حضور ميليوني حاجيان تمتع و البته انجام همزمان مناسک توسط آن ها، در مسيرهاي منتهي به رمي جمرات ازدحام شديد رخ مي دهد؛ اما نکته اي که وجود دارد تدبير رژيم سعودي براي ساماندهي اين اوضاع است، مساله اي که در چندين سال اخير بسيار کمرنگ ديده شده است. آنقدر کمرنگ که در نهايت تبديل به فاجعه اي مرگبار، غمبار و فراموش نشدني شد. صبح روز پنجشنبه در حالي که حاجيان کشورهاي مسلمان به سوي رمي جمرات حرکت مي کردند ارتش سعودي به دلايل نامعلوم و بدون هماهنگي قبلي دو مسير رمي جمرات را بست. زائران مجبور شدند از مسيرهاي ديگر تردد کنند. آن هايي که به انتهاي خيابان رسيده بودند با انسداد انتهاي مسير مواجه شدند و در حال بازگشت بودند که با سيل عظيم جمعيتي که براي رمي جمرات به محل انجام مناسک مي رفتند برخورد کردند. سپس آن ها به مسير باريک و کوچکي هدايت شدند که بايد از دروازه اي کوچک عبور مي کردند و همين امر موجب برخورد و ازدحام شديد در ورودي اين مسير شد و فاجعه منا را رقم زد.

تيتر يک مصاحبه اي را با طراح و معمار بخش اعظمي از ساختمان منا و مسيرهاي منتهي به رمي جمرات ترتيب داده است که با هم مي خوانيم:

لطف بفرماييد در ابتدا از خودتان براي ما بگوييد.

کيت استيل هستم. دکتراي علوم جمعيت و ازدحام شناسي از دانشگاه متروپوليتن منچستر . مولف کتاب "مقدمه اي بر علم ازدحام".

شما در گذشته به اين نکته اشاره داشتيد که طراحي بسياري از ساختمان ها و راهروهاي اين مکان زيارتي را بر عهده داشتيد.

- بله. من همکاري هاي بسياري را با مقامات دولت عربستان از طرف دانشگاه منچستر در اين زمينه داشتم. براي مثال طراحي و ساخت پل جمرات برعهده شخص بنده بوده است. به علت جمعيت بسيار انبوه در 3 روز مراسم مذهبي مسلمانان در منا، نياز به کارهاي کارشناسي و علمي دقيقي در اين زمينه بود. تمامي مسيرها ، پل ها و راه هاي منتهي به منا توسط تيم تحقيقاتي ما بررسي، کارشناسي، طراحي و ساخته شد.

دلايل زيادي براي اين فاجعه که آمار کشته شدگان آن بيش از 2000 کشته اعلام شده، ذکر شده است. شما به عنوان طراح اين سازه چه نظري داريد؟

بله. اين روزها من هم بسيار درگير اين موضوع هستم. قاطعانه بگويم که طراحي پل ها و مسيرهاي منتهي به منا هيچ ايرادي نداشته و ندارد. وزير بهداشت عربستان "خالد ال فليح" دليل بروز اين تراژدي را عدم توجه زائرين به تابلوهاي راهنما اعلام کرده است. اين امري بسيار اشتباه است. حادثه اصلي در خيابان 204 منا اتفاق افتاد. راه هاي منتهي به منا يک طرفه طراحي شده اند. يک راه براي زائرين به سمت رمي جمرات و راه کناري براي زائرين در حال برگشت. هر سال جمعيتي بيش از 2 ميليون نفر از اين مسيرها براي انجام اعمال مذهبي عبور مي کنند. يک مسير رفت و يک مسير برگشت. اشتباه در کجا اتفاق افتاده است. زماني که يک مسير رفت مسير برگشت هم شده است. يعني ازدحام جمعيتي که براي رفتن به منا تلاش مي کردند با ازدحام جمعيتي که از منا برمي گشتند روبه رو مي شوند.

من روزهاي گذشته با همکار و دوست خودم "مداوي الرشيد" در دانشگاه عربستان، مکالمه تلفني در اين خصوص داشتم. ايشان از نزديک موضوع را کارشناسي کرده بودند و با بنده موافق بودند. به گفته ايشان نيروها و مقامات عربستاني در آنجا حضور داشتند؛ اما گيج و سرگردان از ازدحام جمعيت. در 25 سال گذشته نظير چنين تراژدي را نداشته ايم. من واقعا متاسف شدم.مسير 204 يکي از شلوغ ترين مسيرها است. من بارها به مقامات عربستاني تذکر داده بودم که اين مسير نبايد بيش از ظرفيت خود زائر داشته باشد. حالا چه برسد به اين که مسير دو طرفه شود. ما در مسيرهاي خود با يک طرفه بودن آن هم مشکل داشتيم و گاهي اوقات مسيرهاي يک طرفه هم تلفات مي داد. حالا چه برسد به اين که دوطرفه شود. من دليل دوطرفه شدن مسير را به يقين هنوز نمي دانم. مطالب مختلفي در اين باره شنيده ام؛ اما چون مطمئن نشده ام از بازگو کردن شان امتناع مي کنم؛ اما در يک جمله بگويم: دليل هرچه که بوده است صراحتا يک جنايت بوده است. در مصاحبه هاي روزهاي گذشته خود با رسانه هاي ديگر هم اشاره کردم که ازدحام، جمعيت و ظرفيت در موارد مختلف نتايج يکساني دارد: تلفات و مرگ. سال 1989 در استاديوم فوتبال "هيلزبورگ"، جمعيتي بالغ بر 96 نفر به دليل ظرفيت بيشتر استاديوم کشته شدند. فستيوال 2010 آلمان به دليل ازدحام جمعيت که بيشتر از ظرفيت خيابان مورد نظر بود 21 نفر کشته داد.

زماني که مسير يا پل يا معبري در حال طراحي است، المان هاي روان شناسي نيز در آن ايجاد مي شود. ما معماران از روان شناسان نيز کمک مي گيريم؛ براي مثال در زمان ساخت يک تونل يا پل جمعيت احتمالي عابران در دقيقه، ظرفيت سازه در زمان حادثه و واکنش نسبت به آن را نيز محاسبه مي کنيم. چرا که انسان ها در زمان حادثه يا بحران کاملا "بي ذهن" مي شوند. به عبارت ساده تر زماني که اتفاقي در بين يک جمعيت در فضاي بسته روي مي دهد بيشتر انسان هاي حاضر در آن اتفاق "بي ذهن" شده و به صورت غيرارادي به فکر فرار و نجات خود هستند که اين پديده روان شناسي فضاي بيشتري را براي فرار از آن موقعيت مي طلبد که نتيجه آن له کردن، ضربه زدن و از روي هم رد شدن خواهد بود، تراژدي که متاسفانه در منا رخ داد. در هر يک متر مربع 6 تا 7 نفر به سختي مي توانند نفس بکشند. آن هم به صورت ايستاده و بدون هرگونه حادثه و استرس. حالا تراژدي ميليوني رمي جمرات را در نظر بگيريد. هزاران نفر در يک مسير روبه روي يکديگر.

آقاي استيل براي جلوگيري از وقوع مجدد چنين تراژدي چه بايد کرد؟

- ببينيد مشکل از مسيرهاي طراحي شده نبوده و نخواهد بود. قبلا هم گفتم. دليل دو طرفه شدن يک مسير يک طرفه هرچه که بوده، به عدم مديريت صحيح و عدم کفايت مسئولين حاظر برمي گردد. اما بالاخره آن مسير بايد براي 3 ميليون نفر جمعيت طراحي و ظرفيت نگاري شود نه 2 ميليون نفر.

آقاي استيل بسيار ممنون از اين مصاحبه.

- من هم ممنون هستم. در خبرها پيگير کشته هاي حاجيان هستم و مطلع شدم که از کشور شما ايران هم افراد زيادي کشته شدند که متاسف شدم.