این مسجد در میدان مرکزی شهر و یکی از ۶ خیابان
اصلی منشعب شده از آن(خیابان اکباتان) قرار دارد، که دارای ۳ ورودی است،
ورودی قدیمی در ضلع شرقی با دالانی طاقدار، ورودی دیگر که آن هم قدیمی است
در ضلع غربی با دالانی هشتی و مقرنسکاری شده و ورودی نوساز از سمت خیابان
اکباتان هر کدام با زیباییهای خود به استقبال چشمهای بینندگان
نشستهاند. دو ورودی قدیمی هر یک به دیگری از طریق راسته بازارهای همدان
اتصال دارد. بنای مسجد طرحی مستطیل شکل دارد و در قسمت جنوبی شامل
ایوانی مرتفع و گنبدی بزرگ و دوپوششی است. رسمبندی جلو آن از آجر و کاشی
معرق ساده، ساخته شده و بر روی آن ذکر جلاله الله و نام ۵ تن با کاشی
فیروزهای رنگ حک شده است.ضلع غربی مسجد شامل هشتی مقرنسکاری شده و یک
شبستان کوچک و کم ارتفاع زمستانی است و گنبدخانه با ۳۲ ستون(۴ ردیف ۸
تایی) در آن جای گرفته و با سنگ و ستونهای آجری ساخته شده و فضایی وسیع و
روشن را شکل داده است.ضلع شرقی در مقیاسی کوچکتر از بخش قدیمی
باقیمانده و شبستان اصلی مسجد دارای ۵۵ ستون(۱۱ ستون در ۵ ردیف) ساخته شده
است. بنای تاریخی مسجد جامع همدان، به شماره ۱۷۳۳ در فهرست آثار ملی ایران
به ثبت رسیده است. گنبد آجری بزرگ مسجد در قسمت زیر حاشیه دارای
کتیبههایی از خشت کاشی زرد است که آیه « إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ
اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ
وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ ۖ فَعَسَىٰ أُولَٰئِكَ
أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ» (توبه/ ۱۸) و آیه الکرسی به خط ثلث
برآن نوشته شده است.چندی پیش در حیاط مسجد جامع در عمق حدود ۳ متری کانالهای آبرسانی که متعلق به زمانهای دور است کشف شده است.
عکس از محمدرضا کتابی صیام؛ عکاس ایکنا