گفت‌وگوی اختصاصی/گفتوگو با «مارات مقصودف»، معمار روس درباره تفاوت‌ها و تشابه‌های مساجد روسیه و ایران
مساجد ايراني الگويي براي مساجد روسيه
نویسنده: عرفان میرمجیدی کارشناس معماری
«مارات مقصودف»، یکی از معماران خوش‌ذوق کشور
روسیه است که شورای مفتیان روسیه برای تزیین نمای بیرونی مسجد جامع «مسکو»
از او دعوت به همکاری کرده است.
«مارات
مقصودف»، یکی از معماران خوش‌ذوق کشور روسیه است که شورای مفتیان روسیه
برای تزیین نمای بیرونی مسجد جامع «مسکو» از او دعوت به همکاری کرده است.
مقصودف فارغ التحصیل معماری از کشور روسیه، عضو اتحادیه نقاشان روسیه و
ازبکستان و عضو گروه زیباسازی کاخ کرملین است. تعداد زیادی از مساجد روسیه
زیبایی‌شان را از طراحی‌‌های مقصودف به‌دست آورده‌اند. مارات مقصودف یکی از
مهمانان نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم امسال است. این حضور، فرصتی شد تا
با مقصودف درباره ویژگی‌های طراحی و ساخت مساجد روسیه گفت‌و گو کنیم. در
این گفتوگو سعی کرده‌ایم معماری مساجد روسیه را با معماری کنونی مساجد
تهران از دیدگاه او مقایسه کنیم و تلنگری بزنیم به ضعف و قوت معماری بنایی
که قرار بود روزگاری بلند‌ترین بنای شهرمان باشد.
شما چه تعریفی از معماری اسلامی دارید و فکر می‌کنید معماری مساجد روسیه با مساجد کشورهای دیگر چه تفاوتی دارد؟
تخصص من در معماری موضوعات مربوط به
«معماری باستانی» است که در حوزه آسیای مرکزی و سمرقند و بخارا خلاصه
می‌شود. بنابراین با توجه به مطالعاتم می‌توانم بگویم پیش از احیای معماری
غرب، ما داخل آسیای مرکزی شاهد معماری‌ای بودیم که مثل نقش و نگارهای
ستاره مانند وکهکشانی از آسیای میانه به سوی غرب رفتند. در حقیقت این
نشانه‌های معماری آسمانی ابتدا در این مناطق ابداع شدند. در مناطق آسیای
مرکزی، معماری با مفاهیم دین اسلام عجین بوده است.
در روسیه به دلیل ویژگی‌های آب و هوایی
معماری سقف مساجد، متفاوت با سقف بناهای اسلامی است. سقف‌ها در مساجد روسیه
به صورت شیروانی ساخته می‌شود، نه به صورت گنبد. در معماری مساجد روسیه
قسمت آقایان و خانم‌ها مشخص شده و با ویژگی‌هایی از هم متمایز است. برای
اجرای مراسم مذهبی در مساجد روسیه هم قسمت انتهایی مساجد متمایز می‌شود و
در قسمت بالای مسجد طراحی بالکن در نظر گرفته می‌شود. این ویژگی‌ها
تمایزاتی است که در معماری مساجد روسیه با کشورهای اسلامی دیگر وجود دارد،
این نوع معماری در مساجد فقط متعلق به روسیه است.
در دوره‌ای از تاریخ روسیه، مسلمانان با
مشکلات زیادی برای ابراز عقایدشان روبه‌رو بودند. با توجه به آن مشکلات
چگونه سنت‌ها و عقاید مذهبی در این کشور فراموش نشد و توانست در معماری هم
باقی بماند؟
در زمان شوروی مردم نمی‌توانستند در
مساجد، مراسم مذهبی‌شان را داشته باشند اما بعد از اینکه شوروی سقوط کرد
مسلمانان راهی مساجد شدند و از طریق اتاقک‌های بالای مناره‌های مساجد اذان
گفتند و مناسک مذهبی خود را انجام دادند. زمان اتحادیه شوروی ما در برخی
شهر‌ها مساجدی داشتیم که فعال بودند و هرچند مردم با محدودیت‌های گسترده‌ای
روبه‌رو بودند ولی حمایت خود را از مساجد کم نکردند. بعد از فروپاشی
اتحادیه جماهیر شوروی مسلمانان کودکان خود را به مساجد فرستادند و
مدرسه‌هایی بودند که فرزندان مسلمانان در آنجا درس می‌خواندند. با این
فعالیت‌ها سنت‌ها وعقاید مسلمانان ادامه پیدا کرد. در حقیقت مسلمانان روسیه
سبک زندگی اسلامی را حفظ کردند و امروز از آن سبک زندگی در معماری خود
بهره می‌برند. در حال حاضرمعماری مساجد در روسیه با گذشته بسیار متفاوت شده
است. مثلا در معماری گذشته مساجد از چوب استفاده می‌شد ولی حالا از مصالح
به روز در دنیا استفاده می‌شود. در سبک معماری هم بیشتر از معماری کشورهایی
مانند ایران، سمرقند و بخارا استفاده می‌کنیم و با تلفیقی از این
معماری‌ها، معماری مساجد را ادامه می‌دهیم. مثلا در معماری مسجد جامع مسکو
از معماری‌های مختلف کشورهای اسلامی استفاده شده است...
